Հացն էլի թանկանալո՞ւ է
Ռուսաստանում ալյուրի թանկանալը բավական զգայուն է արձագանքվել Հայաստանում։ Հիշեցնենք, որ բարձր կարգի ալյուրի մեծածախ գինը կազմել է 20 հազար ռուբլի այն դեպքում, երբ մեկ տարի առաջ 13 հազար ռուբլուց մի փոքր էր բարձր։ Ռուսաստանյան մասնագետները նշում են, որ թանկացումն ունի մի շարք պատճառներ՝ վառելիքի թանկացում, ԱԱՀ ավելացում, սղաճ և այլն։
Ինքնին հասկանալի է, որ նման կտրուկ գնաճը չի կարող չազդել նաև հետսովետական տարածքի այն շուկաների վրա, ներառյալ Հայաստանը, որոնք կախված են ռուսական շուկայից։ Հայաստանը, ինչպես հայտնի է, կարողանում է ծածկել սեփական արտադրանքով ցորենի ունեցած պահանջարկի 30-40 տոկոսը։ Մնացածը ներկրվում է հիմնականում Ռուսաստանից։ Սա նշանակում է, որ Հայաստանն ամենակարևոր և առաջնային սննդամթերքի հարցում գրեթե 60 տոկոսով կախված է արտաքին շուկայից, և հետևաբար այնտեղ կատարվող որևէ տատանում միանգամից կարող է ազդել նաև ներքին շուկայի վրա։ Իսկ այդ արտաքին տատանումները կարող են լինել ինչպես զուտ տնտեսական, այնպես էլ՝ քաղաքական կամ նույնիսկ՝ աշխարհաքաղաքական ենթատեքստ ունեցող։
Հիշենք թե ինչպես, երբ Հայաստանը խոսեց իր ժողովրդավարության մասին և փորձեց դա «վաճառել» Արևմուտքին, իսկ ավելի կոնկրետ՝ ԵՄ-ին, տարածաշրջանի դեմոկրատական կղզյակ համարվող Վրաստանում միանգամից հիշեցին իրենց ճանապարհների խնամքի կարևորության մասին և որոշեցին, որ իրենց տարածքով ծանրաքաշ բեռնատարներն այլևս չպետք է ալյուր ներկրեն և որպես այլընտրանք առաջարկեցին մի այնպիսի սխեմա, որը մեկ միավոր հացը Հայաստանի շուկայում կարող էր թանկացնել մինչև 50 դրամով։ Խոսքն այն ճանապարհի մասին է, որով Ռուսաստանից Հայաստան բերվող ալյուրը նախ պետք է հասցվեր Սև ծովի նավահանգիստներ, ապա լաստանավով բերվեր Վրաստան, այնտեղից էլ՝ երկաթուղով Հայաստան։
Հայկական կողմը փորձեց գոնե ժամանակավոր լուծում գտնել խնդրի համար ու կարծես թե դա ստացվեց։ Վրացական կողմը գոնե առայժմ այս խնդրին չի վերադառնում։ Սակայն այս նոր թանկացումը կարծես թե նոր գուժկան է դառնալու մեր՝ առանց այն էլ օրվա հացով ապրող ժողովրդի համար, քանի որ գրեթե վստահ կարելի է ասել, որ պետությունն, օրինակ, չի կարողանա սուբսիդավորել թանկացման տարբերությունը մասնավոր սեկտորին, որպեսզի ներքին շուկայում մեծածախ գինը պահի առանց տատանումների։
Ավելին, գոնե վերջին մեկ տարվա նախադեպերը հաշվի առնելիս, կարող ենք ասել, որ նման բան չի էլ արվելու, քանի որ վերջին մեկ տարում ալյուրի մեծածախ գինը ներքին շուկայում երեք անգամ թանկացել է արդեն 1-ական դոլարին համարժեք դրամով։ Վերջին թանկացումը ներքին շուկայում այս տարվա հունվարին էր։
Հայաստանն ունի ողջ պոտենցիալը դառնալու գոնե հացի հարցում ինքնաբավ երկիր, այսինքն, ունի հնարավորությունը արտադրելու իր ողջ սպառումը ծածկող ալյուրի քանակ, որը չի գերազանցում 330 հազար տոննան տարեկան կտրվածքով։ Սա ռազմավարական հարց է, քանի որ ներկա աշխարհում ուժեղ է նա, ով պարենային առումով ապահովված երկիր է։