Ի՞նչ է տալու Հայաստանը «վազվրատի» դիմաց
ՀՀ ԱԱԾ ղեկավար Արթուր Վանեցյանը դեռ օրեր առաջ հայտարարեց, որ առաջիկայում լինելու են խոշոր բացահայտումներ, մեծ փողեր են վերադարձվելու պետությանը և այլն և այլն։ Իհարկե, այս ամենը շատ լավ է։ Նախ իր ուղիղ նշանակությամբ, Հայաստանից անօրինական ճանապարհով հանված փողերի վերադարձը կարող է երկրում լրիվ այլ պատկեր ապահովել ֆինանսական, տնտեսական ու սոցիալական ոլորտներում, էականորեն բարձրացնել բարեկեցության մակարդակը երկրում, լուծել բազմաթիվ խնդիրներ, մի խոսքով՝ ապահովել այսպես ասենք՝ «տնտեսական պոկման» գոնե մեկնարկն ու առաջին փուլը։
Սա հասկանում ենք բոլորս, և թերևս սա է պատճառը, որ հայկական հասարակության շրջանում այս հարցը մնում է ամենից «թեժերից» մեկը, որքան էլ բաց մնա մյուս կարևոր հարցը: Հարց է առաջանում․ խոսքն ի՞նչ գումարի մասին է, որքա՞ն գումար է, ի վերջո, այս տարիների ընթացքում հանվել Հայաստանից անօրինական ճանապարհով, կամ երբ խոսում ենք վերադարձի մասին, խոսքը 1991-ից ի վեր երկրից անօրինաբար հանված փողերի՞ վերադարձի մասին է, թե՞ ավելի ուշ կամ ո՞ր ժամկետները պետք է նկատի ունենանք։
Մյուս կողմից էլ երբեք չի խոսվել այն մասին, թե արդյոք Հայաստանում նման հետաքննություն երբևէ անցկացվե՞լ է կամ գոնե մոտավոր պատկեր կա՞, թե երբ, ինչ կարգի գումարը դեպի ուր գնաց և ինչ շղթայով, ի՞նչ մեխանիզմներով, ինչպիսի՞ դերակատարներով և այլն։
Սրանք հարցեր են, որոնք պետք է գոնե ներքին սպառման համար պատասխաններ ունենան գործընթացի հանդեպ հանրային վստահության մակարդակը բարձր պահելու համար։ Իսկ ընդհանրապես, գունավոր հեղափոխությունների պատմությունն ու նախադեպերը ցույց են տվել, որ բոլոր երկրներում էլ, որտեղ գունավոր հեղափոխություններ են եղել, կամ դրանց իմիտացիան՝ իշխանափոխությունների տեսքով, այս հարցը միշտ քննարկվել է և միշտ եղել է արդիական։ Այն նույնիսկ տեղավորվում է հետիշխանափոխական շրջանի սեփականության վերաբաշխման և էլիտաների վերաձևավորման պրոցեսների շրջանակում։ Ուստի նաև Արթուր Վանեցյանը պետք է գոնե հպանցիկ այս հարցերին անդրադառնա։
Եվս մեկ հարց էլ կա․ իսկ ինչպե՞ս են վերադարձվելու այդ փողերը։ Վերջին շրջանում, վրացական, ուկրաինական կամ նույնիսկ հյուսիսաֆրիկյան գունավոր հեղափոխությունների նախադեպերը ցույց տվեցին, որ փողերի վերադարձն, իհարկե, կարևոր թեմա է, քննարկվող՝ հանրային հնչեղություն ունեցող, սակայն պոպուլիստական քարոզչությունն այլ բան է, գործնական ռեալ արդյունավետությունը՝ լրիվ այլ։ Պատճառը շատ պարզ է։ Անօրինական հանված փողը չի գնում Մարս մոլորակ, օրինակ, այլ մնում է մեր մոլորակի վրա և տարբեր մեխանիզմներով, երբեմն էլ օրինականության քողով պատված՝ ներդրվում է համաշխարհային տնտեսության մեջ։ Այսինքն՝ հանված փողը կարող է հասնել ինչ-որ մի օֆշորային գոտի, կամ միջազգային կարգի բանկ, այնտեղից արդեն վերջինիս խողովակներով որպես օրինական փող գնալ, ասենք, ինչ-որ միջազգային կորպորացիա՝ որպես ներդրում և այսպես շարունակ։ Դրա մասին բոլորն էլ գիտեն Մեծ քաղաքականության մեջ և բոլորն էլ լռում են։ Սա նման է միգրացիոն խնդրին։ Այն կա, սակայն նաև ձեռնտու է, որովհետև ապահովում է էժան աշխատուժ։
Ուստի լավ կլիներ, որ պետությունը պատասխաներ նաև այս հարցին, իսկ ի՞նչ է տալու Հայաստանն այդ «վազվրատի» դիմաց։