Երեխան ոչ թե անոթ է, որ պետք է լցնես, այլ ջահ, որ պետք է բոցավառես (ֆոտո)

Հասարակության մեջ փոփոխությունը սկսվում է կրթական համակարգից: Որո՞նք են դպրոցների ու մանկապարտեզների առաջնահերթ լուծում պահանջողները խնդիրները և ի՞նչ լուծումներ են առաջարկվում մասնագետների կողմից: Բարեփոխումների աջակցության հանրային նախաձեռնությունում այս շաբաթ քննարկվում էին հանրակրթության ոլորտին վերաբերող խնդիրներ:

Հայաստանի առաջատար ուսումնական հաստատությունների ներկայացուցիչները ու կրթության պատասխանատուները հանրակրթության խնդիրների մասին զրույցը սկսում են մինչև քննարկման մեկնարկը: Ավելի քան երեք ժամ տևող քննարկումից հետո էլ չեն շտապում հեռանալ: Հանրակրթության ոլորտում խնդիրները շատ են: Միայն նմանատիպ քննարկումների միջոցով կարելի է հարցեր բարձրացնել ու լուծումներ գտնել՝ վստահ են նրանք:

Առաջին խնդիրը, որ անհանգստացնում է բոլոր ներկաներին, հանրակրթության հստակ քաղաքականության բացակայությունն է: Չափորոշիչների, ծրագրերի և վերջնարդյունքների խզվածություն կա: Ոչ պակաս կարևոր խնդիրից են նաև ուսուցիչների ոչ բավարար որակավորումը, ֆինանսավորման պակասը, դպրոցների բավարար պայմաններ չունենալը:

«Կրթության ոլորտում այսօր այնպիսի մի վիճակ է, որ արժևորվում է արտաքին կաղապարը և ոչ պարունակությունը: Կարևորվում են թղթերը և ոչ բովանդակությունը, գնահատականը և ոչ գիտելիքը, ատեստատը և ոչ իմացությունը: Սա բերում է նրան, որ երբեմն անգամ գնահատականի համար ճնշում է գործադրվում ուսուցչի վրա»,- ընդգծում է «Այբ» դպրոցի տնօրեն Արամ Փախչանյանը և ավելացնում՝ դպրոց բառը հունարեն նշանակում է ուրախության, երջանկության, զվարճության տեղ: Այդպես է ընկալվել դպրոցը հին Հունաստանում, բայց ցավոք, դարերի ընթացքում դպրոցը վերածվել է ավելի շատ պարտադրանքի: Այսօր երեխան դպրոցում երջանիկ չէ, դպրոցը դարձել է ԲՈՒՀ ընդունվելու տրամպլինի միայն:

«Հանրակրթությունը պետական կառույցի է տպավորություն է թողնում մարդկանց մոտ և առաջին հերթին դա պետք է փոխվի: Եթե ինչ- որ համակարգում չկա կենդանի զարգացում, կյանք, ուրախություն, ջերմություն , մարդիկ այդ համակարգից միայն պաշտոնական արդյունք են ակնկալում: Դպրոցում երեխայի կյանքն է անցնում և դա պետք է լինի լիարժեք կյանք, ոչ թե մոդել: Երեխան դպրոցում պետք է լինի երջանիկ, գոհ, ուրախ, բավարարված… Նրա ձայնը պետք է լսելի լինի, միտքը՝ անկաշկանդ ու անկախ»,- նկատում է Արամ Փախչանյանը:

Դպրոցում երխաների երջանկությունն ու ներդաշնակ զարգացումը առաջնահերթություն է համարում նաև «Ինստիգեյթ»-ի հիմնադիր Վահագն Պողոսյանը: Ծնողներն, ըստ նրա, այսօր միայն կենցաղային նպատակներ ունեն երեխաների հետ կապված: Գերնպատակն այն է, որ երեխան ամուսնանա և ԲՈՒՀ ընդունվի: Թե ինչպիսի՞ անհատ կդառնա նա մեր հասարակության համար, այնքան էլ չի կարևորվում:

«Այսօր մեր առաջնահերթությունների ցանկում, ցավոք, չի մտնում մեր երեխաների երջանկությունը: Մենք մանկապարտեզից սկսած հոգ չենք տանում նրանց հոգեվիճակի ներդաշնակ զարգացման մասին: Արդյունքում մեծանում է մի ամբողջ սերունդ, որ մտածում է, թե տղամարդը նա է, ով կարողնում է տուն պահել: Ծնողները իրենց երեխաներին այդ պատկերացմամբ են դաստիարակում: Դա հետպատերազմական շրջանի համընդհանուր խնդիր է: Բուժումը ժամանակն է, պետք է սպասենք գա նոր սերունդը, որ այլ կերպ է մտածում, որովհետև այն սերնդին, որ այսօր է ապրում Հայաստնում, բան բացատրելը չափազանց դժվար է: Ես վստահ եմ, որ միայն ժամանակն ու սերնդափոխությունը են լինելու լուծումը»,-ընդգծում է նա:

«Արեգնազան» կրթահամալիրի ուսուցիչ Արա Աթայանը համակարծիք է, հանրակրթության ոլորտում բարեփոխումները պետք է սկսել հասարակության վերաբերմունքի փոփոխությունից: Երեխան դպրոցում ավելի շատ արթուն ժամանակ է անցկացնում, քան տանը՝ ծնողների հետ ու նա իսկապես պետք է երջանիկ լինի այնտեղ: Սակայն դպրոցում մի քանի ժամ պարապելուց հետո, երեխան տնային հանձնարարությունները շարունակում է տանը և դպրոցը նրա պատկերացման մեջ վերածվում է մղձավանջի: Պիտի այնպիսի համակարգ լինի, որ երեխան կարողանա շնչել ու ինքնարտահայտվել՝ վստահ է մանկավարժը: Սեփական փորձից է օրինակ բերում, իր դասարանի երեխաներին հաճախ է բնության գիրկը տանում, որտեղ նրանք սովորում են տեսնել, զգալ ու հասկանալ այն, ինչը անհնար է անել փակված դասասենյակում:

«Դպրոցը չպիտի օգտագործվի, որ երեխայի հիշողությունն անընդհատ լցվի, պետք չի հիշողությունը լցնել, դրա համար համակարգիչ կա, որտեղից մեկ հպումով կարելի ցանակցած բան հանել: Պետք է երեխայի հմտությունները, ընդունակությունները զարգացնենք: Երեխան կապվի կյանքի հետ, սովորի զգալ, մտածել: Հին արևելյան խոսք կա, որ ասում են երեխան ոչ թե անոթ է, որ պետք է լցնել, այլ ջահ է, որ պետք է բոցավառել: Մենք տարիներ շարունակ լցնում եք շշերը, դնում մի տեղ հետո բացում և զարմանում ինչո՞ւ են դրանք դատարկ: Այն ինչ մենք լցնում ենք ժամանակի ընթացքում, գոլորշիանում է»,- ասում է նա:

Արա Աթայանի գնահատմամբ՝ կրթության ոլորտում առաջնային խնդիրներից է նաև բազմազանության բացակայությունը: Բազմազանություն, որ պետք է արտահայտություն գտնի դպրոցների ծրագրերի ու մեթոդների մեջ:

«Համակարգը, որտեղ չկա բազմազանություն, որտեղ դպրոցները ուրիշ դպրոցների հետ համեմատվելու եզր չունեն, ըստ իս, դատապարտված է ճահիճ դառնալու: Հետևաբար պետք է ամեն ինչ անենք, որ այդ բազմազանությունը ապահովվի: Խոսքը և՛ ծրագրերի, և՛  մեթոդների բազմազանության մասին է»,- ասում է նա: Այլընտրանք պետք է արտահայտվի դպրոցների կառավարման, գնահատման, դասագրքերի ու ծրագրերի մեջ: Յուրաքանչյուր ծնող պետք է կարողանա ընտրել այն դպրոցը, որն ավելի հարմար կգտնի իր երեխայի համար:

21-րդ դարի երեխայի ուղեղը փոխվել է, այսօր կան հետազոտություններ, որ վկայում են, որ այդ փոփոխությունը ֆիզիոլոգիական է՝ նկատում է կրթության փորձագետ Սերոբ Խաչատրյանը: Հին մեթոդներով, նոր սերունդ դաստիարակել հնարավոր չի:

«Մենք պետք է մշտապես իմանանք, նաև թե ինչ են անում երեխաները դպրոցից դուրս, որովհետև այդ հարցի պատասխանից է կախված, թե ի՞նչ պետք է անենք մենք դպրոցում: Մենք պետք է հասկականք ի՞նչն է նրանց հետաքրքրում, ի՞նչ են ցանակնում ստանալ և, ըստ այդմ, կառուցենք ծրագիրը, ոչ թե հին ձևով շարունակենք մեր գիծը, ասենք՝ ուզում եք հարմարվեք, ուզում եք մի հարմարվեք, սա է մեր ձևը: Ես առաջարկում եմ, որ օգտագործենք նաև երեխաներին, որպես սովորեցնողներ, մեր աջակցիներ և մի փոքր հավասարեցնենք մեր հարաբերությունները նրանց հետ»,- ընդգծում է նա: