Գերմանիայի՝ խաղի մեջ մտնելը հետաքրքիր զարգացումներ է խոստանում. «Հրապարակ»
«Հրապարակ» թերթը գրում է.
«Մարտի 2-ին Նիկոլ Փաշինյանի անսպասելի այցը Գերմանիա մեծ աղմուկ բարձրացրեց։ Նշենք, որ նախապես չէր հայտարարվել այցի մասին, և հանրության ստվար շերտերի համար այն անսպասելի էր։ Սակայն դրա փոխարեն այցը մեծ աժիոտաժ առաջացրեց, քանի որ Գերմանիայի կանցլեր Օլաֆ Շոլցը, Հայաստանի վարչապետի հետ հանդիպումից հետո կազմակերպված համատեղ մամուլի ասուլիսում անդրադառնալով հայ-ադրբեջանական հակամարտությանն ու ղարաբաղյան խնդրին, կարելի է ասել՝ սենսիացիոն հայտարարություն արեց, նշելով, որ ԼՂ հակամարտությունը պետք է կարգավորվի Հայաստանի ու Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության, նաև Լեռնային Ղարաբաղի քաղաքացիների ինքնորոշման իրավունքի տեսանկյունից: Կանցլեր Շոլցը հայտարարեց, որ տարածքային ամբողջականության ու ինքնորոշման իրավունքի սկզբունքները դիտարկում են հավասարազոր:
«Մենք մտահոգված ենք Հայաստանի և Ադրբեջանի սահմանին անկայուն և ԼՂ-ում գնալով սրվող հումանիտար իրավիճակով: Ստատուս քվոն չի կարող շարունակվել, և պետք է երկարաժամկետ լուծման հանգել՝ ի բարօրություն մարդկանց: Այս տեսանկյունից անհրաժեշտ է հասնել խաղաղ հանգուցալուծման, Հայաստանի և Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության, ինչպես նաև ԼՂ-ի քաղաքացիների ինքնորոշման իրավունքի տեսանկյունից: Ընդ որում, այս բոլոր սկզբունքները հավասարազոր են»,- ասել է Շոլցը։ Սա իսկապես կարևոր արձանագրում է, որ հնչում է այնպիսի պետության ղեկավարի շուրթերից, ինչպիսին Գերմանիան է՝ Եվրամիության առաջատար ու միջազգային հարաբերություններում նշանակալի խաղացողներից մեկը, և հայտարարությունը կարևոր է նաև այն համատեքստում, որ ընդամենը մեկ տարի առաջ այս օրերին Նիկոլ Փաշինյանը ՀՀ խորհրդարանում հայտարարեց, թե միջազգային հանրությունն իրենից պահանջում է Արցախի կարգավիճակի հարցում «նշաձողի իջեցում»։
Գերմանիայի կանցլերի հայտարարությունից հետո հայաստանյան քաղաքական-քաղաքագիտական շրջանակները բացատրություն են պահանջում Փաշինյանից՝ ում նկատի ուներ, երբ ասում էր, թե միջազգային հանրությունը նշաձողի իջեցում է պահանջում, եթե ԵՄ առաջատար երկրներից մեկը նման հայտարարություն է անում։ Գուցե Փաշինյանը բարձրաձայնել է Ադրբեջանի և Թուրքիայի պահանջնե՞րը։
Ուշագրավ է, որ Շոլցի հայտարարությունը ողջունեց Արցախի նախագահ Արայիկ Հարությունյանը։ «Մենք ողջունում ենք Օլաֆ Շոլցի հայտարարությունը, որ հակամարտությունը պետք է կարգավորվի խաղաղ ճանապարհով՝ տարածքային ամբողջականության և Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի հավասարազոր սկզբունքների հիման վրա: Կարգավորումն անհնար է առանց մեր հիմնարար/հավաքական իրավունքները լիովին հաշվի առնելու», - գրել է Արցախի նախագահը Թվիթերում։ Մինչդեռ Փաշինյանը Շոլցի հետ համատեղ ասուլիսում ընդամենը կմկմաց խաղաղության օրակարգին իր պատրաստակամության մասին՝ բնականաբար, ոչ մի խոսք չասելով Արցախի խնդրի քաղաքական կարգավորման, ԼՂ կարգավիճակի, ԼՂ քաղաքացիների ինքնորոշման իրավունքի մասին։
Այնուամենայնիվ, արցախյան խնդրի խաղաղ կարգավորման՝ Մինսկի խմբի համանախագահ չհանդիսացող Գերմանիայի կողմից նման հայտարարությունն ի՞նչ նպատակ է հետապնդում։ Լսեցինք քաղաքագետ Սուրեն Զոլյանի տեսակետը, ում համար նույնպես անհասկանալի էր։ «Ինչո՞ւ այցին ընդառաջ ինֆորմացիա չկար, երբ սովորաբար նման այցերին բավականին մանրակրկիտ են պատրաստվում, և այն նախապես հայտնի է լինում։ Ինչո՞ւ է Փաշինյանը թաքցրել այդ այցի մասին, պետք է իր խոսնակին հարցնել կամ գուցե՝ տիկնոջը կամ դստերը, որոնք իր հետ գնացել են, նրանք ավելի լավ կիմանան, թե ինչու այդ մասին չի հայտարարվել։ Բայց փաստենք, որ հանդիպման ընթացքում արված երկու հայտարարություններն ակնհայտ անսպասելի էին հենց իր՝ Փաշինյանի համար»,- նկատեց Զոլյանը։
Առաջին հայտարարությունը, ինչպես արդեն նշեցինք, արցախյան խնդրին էր վերաբերում․ Զոլյանը կարևորեց այն, բայցև տարակուսանք հայտնեց Գերմանիայի՝ արցախյան խնդրի կարգավորման գործընթացին ներգրավվելու շահագրգռվածության առումով։ «Մինսկի խմբի սկզբնական ֆորմատում՝ այն 11 երկրների շարքում նաև Գերմանիան էր, բայց ես հիշում եմ, որ 1992 թվականին Գերմանիան շատ պասիվ էր պահում իրեն, գրեթե հայտարարություններ չէր անում։ Ինչն էր հետաքրքիր՝ մասնավոր զրույցների ժամանակ, երբ ես շփվում էի իրենց պատվիրակների հետ, տեսա, որ իրենք շատ լավ տեղյակ են խնդրից և պատրաստ էին խոսակցության, երկու տարբերակին։ Այն ժամանակ Սերբիայի դեմ պատժամիջոցներ էին կիրառել և ասում էին, որ մենք ենք մեղավոր պատերազմի համար, իսկ հաջորդ անգամ՝ հղում անելով Խորհրդային Միության օրենսդրությանը, գիտեին, որ դա հնարավորություն է տալիս անկախանալու։ Այսինքն՝ ես հասկացա, որ Գերմանիան թեպետ իր պասիվությանը, ուներ իրավական ուժեղ կենտրոններ, որոնք ուսումնասիրություններ էին անում և պատրաստ էին երկու տարբերակի՝ Հայաստանին ճնշելու, սանկցիաներ կիրառելու և Արցախի անկախության համար։ Իհարկե, իրենք չկողմնորոշվեցին և, ի վերջո, դուրս եկան խմբից՝ ԵՄ-ի տեսակետը լիազորելով Ֆրանսիային»,- հիշեց Զոլյանը։
Գերմանիայի ներկայիս ակտիվությունը, Զոլյանի խոսքով, պետք է դիտարկել տվյալ ժամանակամիջոցում, մասնավորապես՝ Արևմուտք-Ռուսաստան և ԵՄ-Ադրբեջան փոխհարաբերությունների համատեքստում․ «Փաստ է, որ ԵՄ-ն Ադրբեջանի հետ ունի ռազմավարական գործընկերության պայմանագիր, որն ավելի ծանրակշիռ փաստ է, քան այս կամ այն հայտարարությունը՝ որևէ պատասխանատվություն ենթադրող։ Բայց դիտարկելով ԵՄ-ի հայտարարությունները նույն Լաչինի միջանցքի վերաբերյալ և Ադրբեջանի քամահրական վերաբերմունքը մոնիթորինգի խմբի հետ կապված, պարզ է դառնում, որ ռազմավարական գործակցությունում, բոլոր դեպքերում, կա անվստահություն, և դրա համար Ադրբեջանի վերաբերյալ նման մեսիջներ են ուղարկում, որպեսզի կարողանան ինչ-որ ձևով ազդել։ Սրան է ուղղված նաև դիտորդների գործուղումը, և քայլերի այս ամբողջությունը որոշակի ազդանշան է, որպեսզի Ադրբեջանը դուրս չգա համապատասխան եզրերից»։
Թե որքանով այդ հայտարարությունն արդյունք կենթադրի, քաղաքագետն ասում է, որ կերևա Լաչինի միջանցքի շուրջ առաջիկայում ծավալվող գործընթացներից․ «Բոլոր դեպքերում, մենք պետք է օգտագործենք այդ հայտարարությունը, և անկախ, թե ինչ քաղաքական դրդապատճառներից ելնելով է Շոլցն այդ մասին հնչեցրել՝ Ադրբեջանի հետ հարաբերությունների, թե Ռուսաստանի ակտիվությանն իբրև հակազդեցություն, շատ կարևոր է, որ նման հայտարարություն է հնչել։ Իհարկե, չխաբվենք բառերով, որովհետև, երբ խոսքը գնում է ինքնորոշման իրավունքի և տարածքային ամբողջականության համազորության մասին, մենք կարող ենք ունենալ տարբեր լուծումներ, այդ թվում՝ ինքնավարություն, որը նույնպես համարվում է ինքնորոշման իմպլեմենտացիա, բայց երբ որ շեշտել է, որ այդ սկզբունքները համազոր են, դա էլ է արդեն շատ կարևոր, որը սկզբունքային մոտեցում է և պետք է ամրապնդվի հետագա քայլերով»։
Քաղաքագետի գնահատմամբ, Գերմանիայի՝ խաղի մեջ մտնելը հետաքրքիր զարգացումներ է խոստանում․ «Առաջիկայում կհասկանանք, թե որ կողմից է խաղում խաղացողը»։ Զոլյանն այս քայլը, այդուհանդերձ, համարում է հակառուսական դեմարշ։
Նրա դիտարկմամբ, Շոլցի ոչ պակաս աղմկահարույց երկրորդ հայտարարությունը հայ-ռուսական հարաբերություններին էր ուղղված․ «Ռուսական մամուլի տեղեկատվության համաձայն՝ Շոլցը Փաշինյանին ասել է, որ հետևում են իրավիճակին, որպեսզի Հայաստանը Ռուսաստանի համար սանկցիաները շրջանցելու հնարավորություն չստեղծի։ Փաստորեն, ոչ միայն զգուշացնում են, որ ժանդարմները հսկում են սահմանը, այլև հետևում են, որ Հայաստանը չօգնի Ռուսաստանին՝ տնտեսական սանկցիաները շրջանցելու հարցում»»: