Ինչպիսի՞ն կլինի ԵԱՏՄ-ի ապագան Նազարբաևից հետո
Ղազախստանում տեղի ունեցած քաղաքական փոփոխությունները, որքան էլ դրանք անվանենք իշխանության փոխանցման սցենարին համապատասխան գործողություններ, այնուամենայնիվ, որոշակի հարցեր առաջացնում են ողջ հետսովետական տարածքի համար։ Խոսքն, իհարկե, էլիտաների փոփոխության մասին չէ, սակայն դերակատարների փոքրիկ փոխատեղումները նույնիսկ պոստսովետական տարածքում, որտեղ քաղաքականությունը չափազանց անձնակենտրոն է, դրանք որոշակի ազդեցություններ ունենում են։
Մեզ համար այս ամենը հետաքրքիր է այնքանով, որ Ղազախստանը բացի այն, որ հանդիսանում է հետսովետական երկիր՝ նաև ԱՊՀ անդամ է։ Ավելին՝ այն Հայաստանի երկու կարևոր ինտեգրացիոն բլոկներում դաշնակից է հանդիսանում։ Խոսքը վերաբերում է ԵԱՏՄ-ին և ՀԱՊԿ-ին։ Նուրսուլթան Նազարբաևը համարվում է ԵԱՏՄ «կնքահայրերից» մեկը։ ԵԱՏՄ-ն թեև դեռ իր պոտենցիալի ամբողջական ծավալի չնչին մասն իրացրած կառույց է, սակայն հսկայական ներուժ ունի և համարվում է հետսովետական տարածքի ամենից հաջողված ինտեգրացիոն կառույցը, որն ունի ընդհանուր առմամբ 750 միլիարդ դոլարի արտաքին առևտուր, հսկայական ռեսուրսապահովվածություն, մոտ երկու հարյուր միլիոնանոց բնակչություն։
Շատ մասնագետներ կարծում են, որ Նազարբաևի, այսպես ասած, դեպի ստվեր քաշվելուց հետո այստեղ կսկսվի ինտեգրացիոն ընդմիջում, ինչը կարող է բերել արդեն ունեցած նվաճումների ու ձեռքբերումների կորստի։ Ու հիմա շատ վերլուծաբաններ փորձում են գտնել ուղիներ՝ կառույցում հնարավոր լճացումը կանխելու համար։ Առաջին հերթին, մասնագետներն արձանագրում են, որ անհրաժեշտ է գտնել այնպիսի առաջնորդ հետսովետական տարածքում կամ ԵԱՏՄ-ում պետությունների ղեկավարների ֆորմալ մակարդակում, ով կունենա նույնքան նվիրվածություն եվրասիականության գաղափարին, որքան Նազարաբևը, որովհետև անուրանալի է այն փաստը, որ Եվրասիական միության ամենաթունդ լոբբիստն է նա հանդիսացել՝ չնայած այն ճնշմանը, որը եղել է և՛ Արևմուտքի, և՛ ներքին լսարանի կողմից։
Ընդ որում, բոլորն էլ հասկանում են, որ նման նվիրվածությամբ հանդերձ, մոտեցումների որոշակի փոփոխությունները անխուսափելի են, ու կառույցի ներսում էլ, ունեցած ապագայի տեսլականի հարցում էլ, որոշ բաներ կարող են փոխվել։ Օրինակ, սպասելի է, որ կփոխվի կառույցի ներսում ուժերի դասավորվածությունը, և Բելառուսին այս իմաստով բավական բարդ իրավիճակ է սպասվում, քանի որ Մինսկ-Աստանա տանդեմը էապես կթուլանա։ Մյուս կողմից, մասնագետների համար քիչ կարևոր հարց չէ նաև այդ փոփոխությունների համար հնարավորինս սահուն ընթացք ապահովելը, որպեսզի փոփոխությունը չհանգի ապամոնտաժման։
Այս ֆոնին, բավական հետաքրքիր կարող է լինել Հայաստանի դերակատարությունը։ Եթե պատշաճ դիվանագիտություն կիրառվի, ապա Երևանը, որին հիմա ողջ հետսովետական տարածքում ծուռ աչքով են նայում, կարող է դառնալ ԵԱՏՄ թիվ մեկ լոբբիստը և այդպիսով ամրացնել իր դիրքերը, նաև կրճատել Երևան-Մոսկվա հարաբերություններում առկա վստահության պակասուրդը։