Մեր անվտանգային կրիտերիաները վաղուց հայտնի են՝ լեզու, մշակույթ, հավատք
Ասում են, որ հեղափոխությունները, եթե դրանք իրական հեղափոխություններ են, նման են այն վիճակին, երբ սուրճի բաժակը թափահարում են, ու մրուրն ու սուրճը խառնվում է իրար ու ժամանակ է պետք, որ այդ մրուրը սուրճի հեղուկային մասի հանդարտվելուց հետո նորից նստի բաժակի ներքևի մասում և ամեն ինչ, պատկերավոր ասած՝ «պարզվի»։
Հեղափոխությունն այսինքն, նաև մտածողության, արժեհամակարգերի վերանայում է բերում իր հետ։ Թեև Հայաստանում տեղի ունեցածը դասական իմաստով հեղափոխություն անվանել չի կարելի, ինչպես օրինակ՝ ռուսական 1917 թվականի Հոկտեմբերյան հեղափոխությունը, սակայն ամեն դեպքում, հարազատ մնալով ընդունված եզրաբանությանը, արձանագրենք, որ մեզ մոտ ևս, կարծես թե, հանրային և անհատական մտածողական ու արժեհամակարգային փոփոխությունների միտումներ կան, թեև դրանք կարելի է կապել նաև ընդհանուր գլոբալացվող աշխարհի տրամադրությունների՝ հայաստանյան իրականության մեջ պրոյեկտման հետ։
Ինչ-որ իմաստով՝ դա կարևոր ու նույնիսկ անհրաժեշտ երևույթ է, որովհետև նման իրավիճակներում է, որ ծնվում են նոր արժեքներն ու նոր մտքերը։ Մյուս կողմից, նման իրավիճակներում է, որ արդեն գոյություն ունեցող արժեքներից ու մտքերից, գաղափարներից պահպանվում ու նոր իրականության մեջ շարունակում են իրենց գոյությունը շարունակել կենսունակները։ Սակայն մյուս կողմից, պետք է նաև հստակ արձանագրել, որ գոնե սկսած ռուս-վրացական բախումից ու հետո նաև` Ղրիմի՝ Ռուսաստանին միացումից հետո ազատական աշխարհը՝ որպես այդպիսին, վերացավ և ծնունդ առավ, այսպես ասած, նեո-ռացիոնալ աշխարհը, որտեղ գլխավոր արժեքը պետությունների ու ժողովուրդների համար դարձավ անվտանգությունը՝ լինի քաղաքական, ռազմական, տնտեսական, ֆինանսական, մարդկային ուժի ու բնական ռեսուրսների, ի վերջո՝ մշակութային և հոգեւոր-կրոնական։
Ուշադիր եթե ուսումնասիրենք այսօրվա աշխարհում ընթացող աշխարհաքաղաքական վերադասավորումները, կտեսնենք, որ բոլոր հիմնական խաղացողները՝ և՛ մեծ քաղաքականության մեջ, և ռեգիոնալ քաղաքականության մեջ, այժմ զբաղված են իրենց անվտանգության հետ կապված հարցերի լուծմամբ՝ լինի դա Ռուսաստանը կամ ԱՄՆ-ն, Ֆրանսիան կամ Գերմանիան, Ճապոնիան կամ Չինաստանը, նաև մեր հարևաններն ու մեր ռեգիոնի խաղացողները։ Ընդ որում. ամեն մի պետություն ընտրում է իր անվտանգային համակարգը, որպես երաշխիք՝ վերաձևավորվող աշխարհում պահպանվելու և հարատևելու։
Մեկի համար դա միջուկային զինանոցի թարմացումն է, մյուսի համար զսպման մեխանիզմներով մրցակիցներին ճնշելը, երրորդի համար պարզապես տնտեսական-ֆինանսական և այլ բաղադրիչների օգտագործումը, շատերի համար՝ կրոնական ֆակտորը։
Հայաստանում անցյալ տարվա ապրիլ-մայիս ամիսներին տեղի ունեցած քաղաքական փոփոխությունները շատերի համար բերեցին ազատության նոր շունչ, ու որքան էլ զարմանալի է՝ անվտանգային թեման, կարծես թե, «առաջին ջութակի» կարգավիճակից իջավ։ Մինչդեռ, նույնիսկ այդ ազատության շնչի երաշխավորը նույն անվտանգությունն է։ Ռազմական առումով, քաղաքական առումով, տնտեսական առումով և այլն, որքան էլ ամբիոններից խոսենք, սակայն հասկանում ենք, որ որպես ժողովուրդ, որի ընդհանուր թվի միայն մոտ 1/3-րդն է ապրում Հայրենիքում, և ընդ որում, մնացած 2/3-րդն էլ առանձնապես չի շտապում հայրենադարձվել, ու ավելին՝ նույնիսկ փորձում է իր ֆինանսական ներկայությունը հանել Հայրենիքից, մեծ հնարավորություններ չունենք։
Այն համակարգը, որ կա՝ առավել կամ պակաս չափով փոքրիկ սրբագրումների ենթարկվելով՝ պահպանվելու է։ Մեր դեպքում, որքան էլ գուցե ճակատագրի հեգնանքի նման հնչի, ազգային անվտանգության ու հարատեւման գրավականն ավելի ոգեղեն ոլորտն է՝ լեզու, մշակույթ, հավատք։ Ընդ որում, սրանք այն կրիտերիաներն են, որոնք արդեն ժամանակի փորձությունը լիովին անցել են ու ապացուցել, որ փայլուն աշխատում են բոլոր ժամանակներում։ Հետևաբար, Հայաստանն ունի մեծ անելիք հենց այս ոլորտներում, թեև, կարծես թե, վերջին գոնե 9-10 ամիսներում, եթե Լեզվի պետական կոմիտեի գրեթե ամենօրյա հորդորակները չհաշվենք, ապա կա բավական մեծ ռեգրես կա։
Նոր ձևավորվող աշխարհակարգը, որը գալիք մի քանի տարում հիմնականում իր ավարտուն տեսքը կունենա, երբեք ուշադրություն չի էլ դարձնի, թե Հայաստանը կլինի՞, թե՝ ոչ, կամ՝ հայերն առհասարակ կա՞ն, թե՝ ոչ։ Եթե 100 և ավելի տարիների ընթացքում մարդկության դեմ գործված հանցագործությունը ճանաչվել է աշխարհի պետությունների ոչ մեծամասնության կողմից, ապա հստակ է մի բան՝ աշխարհն իր հետաքրքրություններն ու շահերն ունի և կնայի մեզ վրա, եթե այդ հետաքրքրությունների ու շահերի շղթայում, ինչ-որ օղակում մենք նկատվենք։ Հետեւաբար՝ ինքներս ենք մեր տեղը ապահովելու ապագայի համար՝ այս երեք կրիտերիաների վրա հիմնվելով, մնացած բաղադրիչների մասնակցությամբ եղած համակարգը լրացնելով։