Պլատոնից մինչև մեր օրեր․ ինչու ենք մենք հաղթում պատերազմներում և պարտվում դիվանագիտական հարցերում
Մ․թ․ա. 360 թվականին Պլատոնը գրեց իր «Պետություն» աշխատությունը։ Ըստ Պլատոնի՝ ցանկացած պետության մեջ անհրաժեշտ է աշխատանքային բաժանում, այդ իսկ պատճառով` յուրաքանչյուր մարդ պետք է զբաղվի իր գործով կամ արհեստով և չխանգարի ուրիշներին։ Պետության մեջ պետք է լինեն և՛ հողատերեր, և՛ շինարարներ, և՛ արհեստավորներ, և՛ մարտիկներ, որպեսզի պետությունը պաշտպանեն ներքին և արտաքին թշնամիներից: Բացի այդ՝ եթե մարդը հողագործությամբ է զբաղվում, ապա նա ունակ չէ պատերազմել և ունակ չէ սովորել դա երբևէ. նա պետք է զբաղվի հողագործությամբ ողջ կյանքի ընթացքում:
Մինչ օրս, ամբողջ աշխարհը հաշվի է նստում Պլատոնի այս աշխատության մեջ առաջ քաշված դրույթների հետ։ Պլատոնը հստակ ուղենշում էր, որ պետության մեջ ամեն մարդ պիտի զբաղվի իր գործով և չփորձի ներքաշվել այլ գործերի մեջ։
Գանք մեր օրեր. երբ Հայաստանի 3-րդ Հանրապետությունը ստեղծվեց, իշխանության գլուխ եկան մի շարք մտավորականներ։ Առաջին հայացքից՝ մտավորականը, բանաստեղծը, բանասերն ու գիտնականը համարվում են երկրի ամենախելացի մարդիկ։ Եվ, տրամաբանորեն, երկրի կառավարումը խելացի ձեռքերում էր գտնվում։ Սակայն, կարճ ժամանակ հետո միայն երևաց, թե ինչ արեցին 3-րդ Հանրապետության հետ՝ այդ մտավորականները։ Մինչ օրս հիշում են ու օրինակ բերում, որ այդ մտավորականները քաղաքական գործիչներ չէին։ Մի բան է անցնել դիվանագիտական դպրոցներով, մի քանի տասնամյակ շարունակ սովորել աշխարհի առաջատար դիվանագիտական դպրոցներում ու ստանձել պաշտոն՝ պետության ներսում, այլ բան է՝ լինել գրող կամ բանաստեղծ, ով արտահայտում է խելացի մտքեր, ու լինել պետության կառավարման համակարգում։ Կարճ ժամանակ հետո Հայաստանում բոլորը տեսան, թե ինչ բերեցին երկրին այդ «խելացի ուղեղները»։
Թերթելով հայոց պատմության էջերը՝ տեսնում ենք, որ մենք եղել ենք ու մնում ենք լավ պատերազմողներ, ունեցել ենք լավ մտավորականներ, արվեստագետներ, սակայն, երբ գործը հասել է դիվանագիտությանը, մենք ձախողել ենք։ Հիշենք Կարսի, Էրզրումի անկումն ու պատմական մի շարք վեհաժողովներ, որոնց ժամանակ գնացել ու հետ ենք եկել թղթյա ու անորակ շերեփներով։ Կարելի է հստակ ասել, որ այդ ամենը շարունակվում է մինչ օրս, այդ իսկ պատճառով՝ մենք մոտ 25 տարի է, ինչ համարվում ենք Արցախյան հակամարտության հաղթող կողմ, սակայն մինչ օրս չենք կարողացել վերջնական ամրագրել մեր հաղթանակը։ Մենք կռվում ենք, հաղթում, սակայն դիվանագիտական հարցերում միշտ պարտվում։ Կարծես թե որդեգրել ենք ԽՍՀՄ-ի քաղաքական ձեռագիրը։ Նրանք հաղթեցին Երկրորդ համաշխարհային պատերազմում. պարտվեց Գերմանիան: Սակայն երբ տեսնում ենք ներկայիս Գերմանիան ու Ռուսաստանը՝ տպավորություն է, որ ռուսներն են պարտվել։
Մենք շարունակում ենք չհետևել պլատոնյան տեսությանը, ու մինչ օրս մեր երկրի կառավարման համակարգում լինում են մարդիկ, ովքեր ոչ մի կապ չունեն դիվանագիտության հետ։ Եվ մենք մեզ հույս ենք տալիս, որ, օրինակ, ԱՄՆ-ում կամ Գերմանիայում՝ կան այդպիսի մարդիկ, ովքեր պետության կառավարման համակարգում են։
Այդ իսկ պատճառով, մինչ օրս մենք կռվում ենք, հաղթում ու հետո գրիչի մի շարք ապուշ հարվածների շնորհիվ այդ հաղթանակի էջը շրջում։