Ռազմական ուժի մեծացող գործոնը․ «Փաստ»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

Աշխարհակարգի փոփոխության ժամանակակից փուլում տեղի է ունենում ռազմական ուժի դերակատարության կարևորում։ Եթե նախկինում միջազգային հարաբերություններում քիչ թվով թեժ կետեր կային, որոնք ռազմական էսկալացիայի աղբյուր էին, իսկ հիմնական խնդիրները լուծվում էին դիվանագիտական ջանքերի գործադրման միջոցով, ապա ներկայում էապես իրավիճակ է փոխվել, և ռազմական ուժի կիրառումը դարձել է խնդիրները լուծելու հիմնական տարբերակը։ Դրա արդյունքում էլ մոտ 32 երկիր ռազմական գործողությունների գոտի է դարձել։ Էսկալացիան տեղի է ունենում թե՛ քաղաքացիական պատերազմների, թե՛ այլ երկրների հետ հակամարտության արդյունքում։

Օրինակ՝ Մյանմարում և Սուդանում շատ թեժ քաղաքացիական պատերազմ է ընթանում, իսկ Ուկրաինայի արևել յան հատվածում և Գազայում շարունակվում է Ռուսաստանի և Իսրայելի հարձակումը։ Միևնույն ժամանակ, կան տարածքներ ու երկրներ, որտեղ շատ բարձր է ռազմական էսկալացիայի հնարավորությունը։ Փորձագետները բարձր են համարում հավանականությունը, որ ռազմական գործողություններ կարող են սկսվել Թայվանի շուրջ, իսկ այն կարող է վերածվել տարածաշրջանային խոշոր բախման՝ մեծ ազդեցություն ունենալով նաև համաշխարհային տնտեսության վրա։ Պոտենցիալ ռազմական ներխուժման կարող է ենթարկվել նաև Հայաստանը, քանի որ Ադրբեջանը նախապատրաստություններ է ձեռնարկում Հայաստանի ինքնիշխան տարածքի վրա հարձակում ձեռնարկելու համար։ Իսկ Հայաստանի վրա հարձակումը կարող է մեկընդմիշտ փոխել տարածաշրջանային դասավորվածությունը։ Այսպիսի պայմաններում պետությունները էականորեն մեծացնում են իրենց ռազմական ծախսերը և զարկ են տալիս ռազմական արդյունաբերության զարգացմանը։ Եվ, օրինակ՝ այնպիսի երկրներ, ինչպիսիք են Ճապոնիան ու Գերմանիան, որոնք ժամանակի ընթացքում խուսափել են մեծ ռազմական ծախսերից, հիմա ռեկորդային չափերի են հասցնում իրենց ռազմական բյուջեն։

Ռազմական ուժի՝ առաջնահերթ նշանակություն ձեռք բերելու պարագայում էապես աճում են զենքի ու սպառազինությունների արտահանման ու մատակարարման ծավալները։ Օրինակ՝ ԱՄՆ-ը ահռելի քանակի զենք է մատակարարում մի կողմից՝ Ուկրաինային ու Իսրայելին, մյուս կողմից էլ՝ Թայվանին։ Իսկ եվրոպական երկրներն էլ իրենց հերթին են սպառազինություններ մատակարարում Ուկրաինային։ Եթե չլինեն սպառազինությունների մատակարարումները, ապա Ուկրաինան չի դիմանա ռուսական ռազմական մեքենայի ճնշմանը։ Ընդհանուր առմամբ, խնդիր է դարձել սեփական անվտանգությունը միայն դրսի մատակարարումներից կախվածության մեջ դնելը։ Այս իրողությունը մասնավորապես առնչվում է նաև Հայաստանին, քանի որ հայկական կողմը այլ երկրներից մատակարարումները կազմակերպելու հետ կապված կարող է խնդիրներ ունենալ։

Հայաստանը 400 մլն դոլարի գումար է վճարել ռուսական կողմին, սակայն դրա դիմաց չի կարողանում սպառազինություններ ձեռք բերել։ Մյուս կողմից էլ՝ Հնդկաստանից ենք զենք ձեռք բերում, սակայն այդ զենքերի տեղափոխման հետ կապված լոգիստիկ խնդիրներ են առաջանում։ Իսկ երբ Վրաստանով ֆրանսիական արտադրության մի քանի զրահամեքենա է ներկրվում Հայաստան, դա համարվում է մեծ հաջողություն։ Այսպիսի իրադարձությունների ֆոնին երկրորդական պլան է մղվել սեփական ռազմարդյունաբերության զարգացման հարցը։

Ճիշտ է, շատ է խոսվում Հայաստանի ռազմարդյունաբերությունը զարգացնելու և հայկական սպառազինություններ արտադրելու մասին, Նիկոլ Փաշինյանն էլ ժամանակ առ ժամանակ այդ հարցով նիստեր է անցկացնում, խրոխտ ելույթներ է ունենում, սակայն այդ ելույթներն այդպես էլ մնում են հայտարարությունների մակարդակի։ Ու այդպես էլ Փաշինյանի կառավարման տարիներին Հայաստանում որևէ լուրջ ռազմական արտադրանք չթողարկվեց, որը նաև արտահանման պահանջարկ կունենար։ Ժամանակին իր ուղիղ եթերների ժամանակ վերջինս խոսում էր հայկական արտադրության «գաղտնի զենքի» մասին, որի ուժն այդպես էլ չտեսանք։ Նույն հայկական արտադրության ԱԹՍ-ների պատմությունն է կրկնվում, երբ իշխանության ներկայացուցիչները դրանց վերաբերյալ տեսանյութեր էին տարածում, փիառվում էին, շատ մարդկանց էլ թվում էր, թե մեր անվտանգությունն ապահովված է։

Այնինչ, իրադարձությունները պայթեցրին փիառի այդ փուչիկը, քանի որ հայկական անօդաչուները ռազմական գործողությունների ժամանակ այդպես էլ ցույց չտվեցին իրենց արդյունավետությունը թշնամուն հակազդելու գործում։ Պարզ է, որ ռազմարդյունաբերության համալիրը շարժման մեջ դնելու համար մեծ ռեսուրսներ ու ժամանակ է հարկավոր։ Բայց այդ գործը թեթևացնելու համար կարելի է տեխնոլոգիաներ բերել այլ երկրներից, համատեղ արտադրություն հիմնել։ Հայաստանը տարբեր երկրների հետ ռազմական համագործակցության դաշտ է ստեղծել, սակայն չկան քայլեր համատեղ նախաձեռնությունների շուրջ։ Թերևս ՀՀ իշխանությունները միշտ հեշտ ուղիներն են փնտրում, օրինակ՝ զենք ներկրել ու դրանով սահմանափակվել։ Ընդ որում՝ երբեմն կասկածելի որակի ու արդյունավետության զենք:

Մանրամասները՝ թերթի այսօրվա համարում