Ինչ կտա Հայաստանին՝ ԵԱՏՄ-Իրան ազատ առևտրի մասին եռամյա համաձայնագիրը
Հայաստանը դարձավ ԵԱՏՄ հինգ պետություններից չորրորդը, որը վավերացրեց ԵԱՏՄ և Իրանի միջև ազատ առևտրի գոտու ձևավորման մասին համաձայնագիրը։ Համաձայնագիրը արդեն վավերացվել էր Ռուսաստանի, Ղազախստանի ու Բելառուսի կողմից։ Սպասվում է, որ կվավերացվի նաև հինգերորդ անդամ պետության՝ Ղրղզստանի կողմից։
Հիշեցնենք, որ համաձայնագիրը կնքվել էր 2018-ի մայիսին՝ ԵԱՏՄ Աստանայի տնտեսական գագաթնաժողովի ընթացքում։ Համաձայնագիրը եռամյա գործողության ժամկետ ունի, որի ընթացքում կողմերը լիարժեք պայմանագրի կնքման հարցի շուրջ պետք է գան համաձայնության։ Հետաքրքրական է, որ իրանական կողմը համաձայնագիրը դեռ չի վավերացրել, ինչը կարելի է հասկանալ՝ Իրանի նման պահպանողական պետության բնույթը հաշվի առնելով։ Առհասարակ, իրանական ուղղությունը Հայաստանի արտաքին քաղաքականության՝ լինի դա արտաքին քաղաքական հարաբերությունների, թե արտաքին տնտեսական հարաբերությունների մասով, կարևոր ուղղություն է՝ եթե հաշվի առնենք, որ փաստացի չորս հարևաններից միայն Իրանի ու Վրաստանի հետ հարաբերություններն են նորմալ և սահմանները՝ բաց։
Համաձայնագիրը ենթադրում է Հայաստանում իրանական որոշ ապրանքների էժանացում։ Ենթադրելի է, որ հայկական մի շարք ապրանքներ էլ պետք է էժանանան Իրանում, սակայն այստեղ մի փոքրիկ, բայց կարևոր նրբություն կա։ Իրանը տասնամյակներ շարունակ գտնվելով միջազգային էմբարգոների ծանրության տակ, իր տնտեսությունը պաշտպանելու համար մի այնպիսի համակարգ է մշակել, երբ դարձել է գրեթե ինքնաբավ երկիր ու սպառում է այն, ինչ արտադրում է, լայն սպառման ապրանքների ոլորտում։ Ու այս, որոշակիորեն փակ-պահպանողական տնտեսությամբ երկրի շուկա ներթափանցելը այնքան էլ դյուրին չէ, որովհետև իր արտադրողին պաշտպանելու համար իշխանությունը կիրառում է ներկրման բարձր մաքսատուրքերի պրոտեկցիոնիստական քաղաքականությունը։ Այսպիսով, կարելի է ասել, որ Իրանն ավելի հետաքրքրված է իր ապրանքների արտահանմամբ, քան սեփական շուկայի դռները լայնորեն բացելով ԵԱՏՄ արտադրողների առաջ։ Այստեղ Հայաստանը պետք է ուշադիր լինի ու ճիշտ կարողանա մանևրել, որպեսզի նաև իր արտադրողին կարողանա պաշտպանել։
Օրինակ, իրանական գյուղատնտեսական արտադրանքը Հայաստանում շատ ավելի էժան կարող է լինել տեղական արտադրանքի համեմատ, ինչը կարող է պարզապես ոչնչացնել տեղական գյուղարտադրանքը, սակայն, եթե օրինակ, Հայաստանում տնտեսվարողները այնպես կազմակերպեն ամեն բան, որ նույն իրանական գյուղարտադրանքը վերամշակվի Հայաստանում, դառնա պահածո և արտահանվի կամ սպառվի, դա որոշ իմաստով կարող է պաշտպանել տեղական գյուղարտադրողին։