Այն, ինչ անում եք, ազնիվ չէ, ո՞ւր մնաց նախարարի Ձեր էթիկան
Արդեն մի քանի օր է՝ համացանցում հնչում են քննադատություններ Կրթության և գիտության նախարարի ժ/պ Արայիկ Հարությունյանի կողմից մշակված փաստաթղթի վերաբերյալ, որն իբր «սահմանում է ուսուցչի մասնագիտական էթիկայի հիմնադրույթները»։ Ավելի կոնկրետ՝ սովորեցնում է ուսուցիչներին՝ ինչպես պահել իրենց։
Նախ․ սկզբի համար պետք է նկատել, որ ուսուցչի էթիկայի, ասել է թե՝ պահելաձևի մասին դրույթներ է մշակում մի, այսպես կոչված, ջահել, ով պաշտոնավարման առաջին իսկ օրերին աչքի ընկավ իր անկիրթ պահելաձևով։ Հիշենք տնօրենների հետ հանդիպման ժամանակ նրա հեգնական տոնը։ Նա վաստակավոր մանկավարժին հեգնելով՝ նետեց, թե անգլերենով չեք կարող ասել Ձեր միտքը։ Իհարկե, տնօրենը նրան, ինչպես ասում են, 10-0 արեց, բայց եթե անգլերեն չիմանար՝ ամոթով էր մնալու և՛ ներկաների մոտ, և՛ գործընկերների մոտ, և՛ ծնողների ու իր աշակերտների մոտ...
Բա մեկը չկա՞ հարցնի՝ պարոն նախարար, իսկ ո՞ւր էր Ձեր էթիկան այն ժամանակ, բա Ձեզ համա՞ր ով պետք է էթիկայի նորմեր մշակի։ Ձեզ չե՞ն սովորեցրել, որ վաստակաշատ մանկավարժի, այն էլ Ձեր նման հարյուրավորներին կրթած ու ձեռքի տակով անցկացրած մանկավարժի հետ, նման տոնով չեն խոսում։ Թե՞ այդ ժամանակ Հարությունյան Արայիկը դեռ էթիկայի նորմեր չէր մշակել ու ծանոթ չէր դրան՝ չգիտեր, թե ինչպես պետք է պահեր իրեն։
Իհարկե, չենք ժխտում, որ էթիկայի նորմեր պետք է պահպանվեն ո՛չ միայն դպրոցներում, այլև բոլոր հիմնարկներում՝ բոլոր կոլեկտիվների համար, սակայն ուսուցիչների դեպքում չի կարելի նման վերաբերմունք դրսևորել։ Եթե, ըստ ԿԳ նախարարի, կան «կարգազանց» ուսուցիչներ, նրանք կարող են դիտողություն ստանալ, անգամ` հեռացվել աշխատանքից, ինչը և շատ հաճախ արվում է, բայց դա ներքին խոհանոց է, որտեղ էլ լուծվում են նման հարցերը։ Իսկ հրապարակավ այդչափ ստորացնել ուսուցիչներին, դասականը կասեր՝ սիրուն չէ, Արո, սիրուն չէ․․․ բա ո՞ւր մնաց Ձեր էթիկան․․․
Չէ՛, պատկերացրեք մի պահ, երբ իրեն անկարգ դրսևորելու կամ դասը չսովորելու համար ուսուցչուհին բարկանում է աշակերտի վրա։ Ու, ի՞նչ, աշակերտը նրան մատնացույց է անում նախարարի էթիկայի կանոնները, թե` բա գիտե՜ս, նախարարն ասել է, որ․․․ կամ, ասենք, պատասխանի ուսուցչին, թե՝ դու ո՞վ ես, որ ինձ ասես, էթիկադ պահիր․․․ իսկ այսօր դժվար աշակերտներն իսկապես շատ են, ովքեր հաստատ բաց չեն թողնի հարմար առիթն ու կօգտվեն նախարարի տված «դուխից»՝ մատ թափ տալ այն ուսուցիչների վրա, ովքեր, ի գիտություն նախարարի՝ զբաղվում են հենց նման երեխաների ուսումնադաստիարակչական աշխատանքով, ու կաշվից դուրս են գալիս միայն նրա համար, որ այդ երեխաները կյանքում լավ մարդ դառնան․․․
Առանց այս կիսաարտագրված ու շաբլոն կանոնների էլ ուսուցիչը քաջ պատկերացնում է, թե ինչպես պետք է դրսևորի իրեն։ Ավելին՝ ուսուցիչը հենց ինքն է թելադրում էթիկայի կանոնները՝ իր օրինակելի պահվածքով։ Երեխաները նրան սիրում, մեծարում ու գնահատում են հենց դրա համար։ Դա նրա կոչումն է։
Ծնողները ևս տեղյակ են իրենց երեխաների իրավունքների մասին, ու հավատացե՛ք, կարողանում են պատշաճ պաշտպանել իրենց երեխաների իրավունքները։ Ընտանիք-ուսուցիչ կապն էլ հենց նրա համար է, որ կարողանան խնդրահարույց հարցերը ճիշտ ու գրագետ լուծում ստանան։ Իսկ հիմա, փաստորեն, դպրոցականներին նախարարի մակարդակով հրահանգվում է մատ թափ տալ ուսուցչի վրա, ներեցեք, դա առնվազն անկրթություն է, էլ չենք խոսում, որ էթիկայի ոչ մի չափորոշիչի չի համապատասխանում։
Եվ ընդհանրապես, այնպիսի տպավորություն է, որ կառավարությունը փորձում է արժեզրկել կրթական համակարգն ու ուսուցչի դերը՝ երեխայի ուսումնադաստիարակչական հարցում։
Այսօր հայ երիտասարդ գիտնականներին չի ձգում Հայաստանը, որովհետև պատշաճ չեն վարձատրվում։ Դպրոցներում տղամարդ ուսուցիչներին մի ձեռքի մատների վրա կարելի է հաշվել, քանի որ դպրոցում քիչ են վարձատրվում։ Իսկ տղամարդը համարվում է տան կերակրողը և այդ չնչին աշխատավարձով չի կարող ընտանիք պահել․․․ Ու փոխանակ շահագրգռելու, քաջալերելու ուսուցիչներին, արժևորելու ու զինելու դպրոցը, նախարարն ինչ-որ կամայական հայտարարություններով իրեն իրավունք է վերապահում նսեմացնել ուսուցչին ու դպրոցի դերը՝ առհասարակ։
Այսպես, իհարկե, կնվազի նաև երիտասարդ ուսուցիչների թիվը, ու ոչ ոք չի ձգտի մտնել կրթական համակարգ։ Կամ համակարգը, աստիճանաբար ճանապարհելով իր կիրթ մասնագետներին, կսկսի համալրվել անփորձ երիտասարդներով, ում վրա կառավարությունն իր «էթիկան» կմշակի՝ բոլոր առումներով․․․ Ու չի բացառվում, որ մի օր էլ զարթնեն ու որոշեն՝ ԿԳՆ-ն անպետք կառույց է (ինչպես եղավ մյուս նախարարությունների դեպքում)։
Ի վերջո, սա նոր իշխանության ռազմավարությունն է՝ կրճատել ու փակել աշխատատեղեր, ինչին էլ հասնում է՝ ամեն գնով։ Եթե հիշում եք՝ մի առիթով արդեն հայտարարել են, թե ուսումնական հաստատություններն ուռճացված են և օպտիմալացում են պահանջում։ Այնպես որ, չի բացառվում, որ նախարարի այս հանճարեղ մտահղացումն ուղղված է հենց այդ կրճատումների արդարացմանը։
Ու սա այն դեպքում, երբ իրականում շատ դպրոցներում մասնագետ կադրերի պահանջարկ կա (եթե նախարարը չգիտի՝ կարող ենք տեղեկացնել այդ դպրոցների մասին)։ Սա ևս սիրուն չէ ու էթիկայի նորմերին չի համապատասխանում, քանի որ արդար ու ազնիվ չէ։
Բայց ի՞նչ արած՝ սա է «նոր Հայաստանը»․․․
Արմինե Մկրտումյան