Հայաստանում ջուր շատ կա, կառավարումն է սխալ

Ոռոգման ջրի խնդիր Հայաստանում պետք է, որ չլիներ: Մեր երկիրը հարուստ ջրային ռեսուրսներ ունի: Այնինչ գյուղացիները բերքը ցանելուց հետո, աչքները երկնքից չեն կտրում: Շատերի համար անձրեւն է փրկությունը, քանի որ ոռոգման ջուրը հաճախ հասնում է ոչ բոլորին ու ոչ միշտ: Ինչո՞ւ: Որո՞նք են գյուղոլորտի առաջնահերթ խնդիրները եւ ի՞նչ անել... Հարցերի պատասխանները ոլորտի ներկայացուցիչներն ու գործարարները այս շաբաթ փորձել են գտնել Բարեփոխումների աջակցության հանրային նախաձեռնությունում:

Հայաստանում ոչ թե ջրային ռեսուրսն է քիչ, այլ օգտագործման ձեւն է սխալ. Փաստում են բարեփոխումների աջակցության հանրային նախաձեռնությունում հավաքված ոլորտի մասնագետները:

«Հայաստանում ջուր շատ կա, հարցը ոչ թե ջրային ռեսուրսների քիչ լինելու մեջ է, այլ սխալ, անխնա օգտագործման: Այղր լիճը, օրինակ, այսօր, ցամաքելու եզրին է: Վայրկյանում 18 խորանարդ ջուր էր դուրս գալիս մի կետից: Լճից դուրս եկող՝ Սեւ ջուր գետը ոռոգում էր Այղր լճից մինչեւ սահման: Ամբողջ ջուրը , որ օգտագործվում էր գյուղատնտեսական նպատակներով, սահմանի վրա լցվում է Արաքս գետը: Այստեղ մեկնաբանությունն էլ ավելորդ է, մենք ցամաքեցնում ենք լիճը, աղքատացնում մեր գյուղացուն եւ հարստացնում Արաքս գետը»,- խնդիրն է ներկայացնում Ջինջ ընկերության տնօրեն Էդուարդ Մեսրոպյանը:

Նրա խոսքով՝ Արարատյան դաշտավայրից անթույլատրելի քանակությամբ ջրօգտագործման իրավունք է տրվել, այնինչ հստակ քանակություն կա, որից ավելին օգտագործելու դեպքում հանգեցնում է աղբյուրի սպառմանը:
Անհրաժեշտ քանակությամբ ոռոգման ջուր ունենալու համար, ջրի խնայողական քաղաքականություն է պետք վարել: Այդ դեպքում ամեն տարի Սեւանից ջուր բաց թողնելու անհրաժեշտություն չի առաջանա: Գերմանիայում, օրինակ, որոշվել է տեղում աճեցնել այն բույսերը, որոնք քիչ ջուր են պահանջում, շատ ջուր պահանջող մթերքները գնում են արտերկրից:

«Մեր գյուղատնտեսության կարեւոր խնդիրներից է նաեւ այն, որ մենք ոռոգման ջրի հսկայական կորուստ ենք ունենում, որը հասնում է մինչեւ 70 տոկոսի: Ջուր շատ ունենք, ճիշտ օգտագործման ձեւը չգիտենք: Պետք է փոխել ոռոգման ձեւը, պետք է արժեւորվի ջրի ամեն մի կաթիլը: Մեր գյուղացիներին թվում է, որ արտերկրում ամեն բան ավելի էժան է, պետության կողմից սուբսիադավորումը ավելի մեծ է: Այդպես չէ: Հայաստանում համեմատած արտերկրի հետ ջրի եւ հողի հարկը շատ էժան է, այդ պատճառով էլ, գուցե, չի գնահատվում, չենք դողում ամեն կաթիլ ջրի վրա»,- նշում է «Հրաշք այգի» ընկերության ղեկավար Արթուր Իվանյանը:
Ջրի կորստին նպաստում են նաեւ մաշված, շարքից դուրս եկած ջրատար խողովակները: Մասնագետները խոսում են ջրի 70-80 տոկոս կորուստի մասին, բայց այդ թիվն անգամ հստակ չէ: Սարքավորումներ, որով հստակ կորոշվի կորուստի չափը՝ չկա:
«Էյ Թի Փի» ծրագրերի համակարգող Արթուր Հարությունյանի կարծիքով խնդիրը կարելի է լուծել, եթե հետեւողական աշխատանք ու համակարգված մոտեցում ցուցաբերվի:
«Ամբողջ Անդրկովկասին ջուր տվողը մենք ենք, իսկ մենք ջուր չունենք: Մենք այսօր խնդիրներ ունենք, թե որ ռեգիոնում ի՞նչ կուլտուրա պետք է մշակվի: Որտեղ է պետք այգեգործությամբ, որտեղ՝ հացահատիկային կուլտուրաներով զբաղվել: Քիչ ջուր պահանջող մշակաբույսեր կան, որոնք կարելի է աճեցնել եւ եկամուտ ստանալ, դրանց մասին ընդհանրապես մոռացել ենք»,- նկատում է նա:

Ոչ պակաս կարեւոր խնդիր է ոռոգման ջրի որակը՝ բարձրաձայնում են մասնագետները: Հայաստանում ոռոգման ջուրը չունի ստանդարտ, չի բացառվում, որ ջուրը, որով ոռոգվում են այգիները պիտանի չէ դրա համար:

«Անընդհատ խոսակցություններ կան, որ պետք է մշակվի նման ստանդարտ, բայց այն դեռ չի գործում: Հնարավոր է, որ Երեւանի կոյուղաջրերը լցվեն Հրազդան գետը, 50 մետր ներքեւից վերցվի ոռոգման ջրանցքով եւ դրանով ոռոգվի դաշտերը: Ոչ մեկը չի ուսումնասիրել այդ ոռոգման արդյունքում ի՞նչ բերք ենք մենք ունենալու, ի՞նչ էլեմենտներ են լինելու բերքի մեջ: Նույնը կարելի է ասել ձկնային տնտեսություններում օգտագործվող ջրի մասին, որը հնարավոր է նաեւ կեղտաջրի հատկություններ ունենա»,- ասում է Էդուարդ Մեսրոպյանը ու ավելացնում՝ չի բացառվում, որ 30 տարի անց Երեւան քաղաքում, օրինակ, որ սնվում է Գառնիի, Արզաքանդի, Արզնիի աղբյուրներից, որոնց հիմնական սնուցումը Սեւանա լճից է, հայտնաբերվեն այնպիսի քիմիական նյութեր, որոնք հետեւանք են օրգանական կերի, որ օգտագործվում է Սեւանում ձկնաբուծության համար:
Որպեսզի վաղը չբախվենք նման խնդիրների լուծումներ փետք է սկսել փնտրել արդեն այսօրվանից: Աշխարհում մշակված տարբերակներ կան, որ կարելի է կիրառել նաեւ Հայաստանում:

«Մենք սակավահող երկիր ենք, մշակելի քիչ հողատարծք ունենք: Տարիներ շարունակ իրականացվող սխալ ագրարային քաղաքականության արդյունքում էլ շատ հողեր դեգրադացվել են: Հայաստանում ջրատարները մաշվել, շարքից դուրս են եկել : Տարիներ շարունակ ջրի հարկը գյուղացիներից հավաքել են, բայց օլիգարխները հեկտարներով հողատարածքի համար հարկ չեն վճարել: Դրանք խնդիրներ են, որ պետական մոտեցում են պահանջում: Պետությունը պետք է տեր կանգնի երկրին ու այնպիսի պայմաններ ստեղծի, որ գյուղացին չթողնի իր հողը եւ հեռանա»,- քննարկումը ամփոփում է «Ֆերմերային շարժում» ՀԿ ղեկավար Սարգիս Սեդրակյանը: