«Հանքարդյունաբերությունը քաղցկեղի առաջացման պատճառներից է»․ Ինչո՞ւ Հայաստանում կավելանան քաղցկեղով հիվանդները
Վերջին տարիներին հանրությանը ներկայացվող քաղցկեղի մահացության դեպքերի ցուցանիշները հասարակությանը սկսել են մտահոգել։ Այդ համատեքստում կարելի է նաև նշել, որ ցուցանիշներն ու թվերը մտահոգիչ են ո՛չ միայն Հայաստանում, այլև ամբողջ աշխարհում։ Քաղցկեղը համաշխարհային մահ է, որի դիմաց պայքարելը շատ բարդ է։ Հիվանդները շատանում են, իսկ մահացության դեպքերը գնալով աճում։
NEWSPRESS.am զրուցել է Ուռուցքաբանության ազգային կենտրոնի փոխտնօրեն, Մամոլոգիայի բաժանմունքի վարիչ Անդրեյ Մինասյանցի հետ, ով խոսեց քաղցկեղի առաջացման պատճառների ու բուժման մասին։
-Պարոն Մինասյանց, ի՞նչ կասեք քաղցկեղի տարածման մասին։ Այդ ցուցանիշը բարձր է միայն Հայաստանո՞ւմ, թե՞ ամբողջ աշխարհում։
-Ուռուցքաբանության կարևոր իրողություններից մեկը ստատիստիկային տիրապետելն է։ Եթե մենք վերցնում ենք գլոբալ թվերը, ապա ես չէի ասի, որ Հայաստանի Հանրապետությունում մեծ է մահացության թիվը։ ՀՀ-ում 2016 թվականին պաշտոնապես գրանցված է եղել քաղցկեղով հիվանդ 8376 մարդ, իսկ 2017-ին՝ 8379 մարդ։ Դա մի քիչ ավելի խորը պետք է ուսումնասիրել, քանի որ ամբողջ աշխարհում ուռուցքով հիվանդների թիվը բարձրանում է։ Այսօր կա 100-ից ավելի պատճառներ, որոնք կարող են բերել չարորակ ուռուցքի առաջացման։ Պատճառներից է նաև հանքարդյունաբերությունը։ Եթե մենք խոսում ենք հիվանդության ցուցանիշից, ապա ՀՀ-ում կանանց մոտ կրծքագեղձն է, իսկ տղամարդկանց մոտ՝ թոքը։ ԱՄՆ-ում տղամարդկանց թոքը փոխարինվել է շագանակագեղձով։ Օրինակ՝ Ճապոնիայում առաջին տեղում ստամոքսի քաղցկեղն է, քանի որ այնտեղ շատ են ուտում կենդանի ձուկ ու որոշ չափով առաջացման պատճառը դա է։ Հայաստանում 2-րդ տեղում հաստաղիքի քաղցկեղն է։ Ամբողջ աշխարհում մահացության ցուցանիշով առաջատար է թոքի քաղցկեղը։
-Որո՞նք են ուռուցքի դեմ պայքարի ձևերը։ Արդյո՞ք առաջիկայում Հայաստանում կավելանան քաղցկեղով հիվանդների թվերը։
-Հիվանդներն ավելի շատ Երևանում են, քանի որ բնակչության կեսն ապրում է Երևանում, իսկ մարզերում ավելի ուշ են դիմում բժշկի ու չեն գալիս ստուգման։ Ուռուցքաբանության համար ամենակարևոր բանը ստատիստիկան է, եթե ունես վիճակագրություն, ապա կարող ես հստակ մեկնաբանություն տալ։ Պայքարի կարևոր ձևերից են առողջ ապրելակերպը ու հիվանդության վաղ հայտնաբերումը։ Օրինակ՝ ԱՄՆ-ում կտրուկ նվազել է թոքի քաղցկեղով հիվանդների թիվը, քանի որ ԱՄՆ-ում սկսել են շատ խիստ պայքար ծխելու դեմ։ Պայքարելով պատճառի դեմ՝ դու բերում ես դրական ցուցանիշի։ Ինչպես ամբողջ աշխարհում, այնպես էլ Հայաստանում ևս կավելանան քաղցկեղով հիվանդների թվերը։
-Ինչի՞ց է առաջանում քաղցկեղ ու արդյո՞ք հիվանդի կողմից ուշ դիմելը կարող է բարդացնել խնդիրը։
-Ուռուցքով հիվանդի բուժման հավանականությունը կապված է, թե երբ է դիմելու նա։ Ինչքան փուլը բարդ է, այնքան բարդ է բուժումը ու դրա հետ մեկտեղ նաև թանկ։ 2016 և 2017 թվականներին կա բարձիթողություն։ Հիվանդների 1/3-ն ուշացրած դեպքեր են։ Կան հիվանդներ, ովքեր դիմում են բժշկին հիվանդության 3-4 րդ փուլում, ու բժիշկն աշխատում է կյանքի երկարացման, ոչ թե բուժման համար։
Ապացուցված է, որ կան ծրագրեր, որոնք անցկացնելիս կարող են բերել ոչ թե հիվանդության ցուցանիշի նվազման, այլ բուժման ցուցանիշի բարձրացման։ Այդ ծրագիրը կոչվում է Սկրինինգային ծրագիր, որը Հայաստանում չկա, քանի որ կապված է ֆինանսական խնդիրրների հետ ու դրա առկայության դեպքում ցուցանիշները տարբեր են․ ինչքան շուտ հայտնաբերես, այնքան բուժումը դրական կլինի։ Համարվում է, որ քաղցկեղի առաջացման 35 տոկոս լինում է ծխելուց, իսկ 35 տոկոսը սննդից։ 70 տոկոսի առաջացման պատճառները դու գիտես։
Անդրեյ Մինասյանցն ընդգծեց նաև, որ կողմ է Հայաստանում ծխախոտի դեմ պայքարին, քանի որ մենք առաջնային տեղերում ենք աշխարհում որպես ծխող ազգ, իսկ ծխելը քաղցկեղի առաջացման առաջնային պատճառներից է։ Իսկ պայքարելով պատճառի դեմ դա պայքար է հիվանդության դեմ։