«Մեր ճարտարապետները խամաճիկներ են եղել․ քաղաքապետը ոնց ասել է՝ արել են»․ Հարություն Չալիկյան
Երևանի ճարտարապետության մասին խոսելիս բացառապես պետք է խոսել հրաշքով փրկված այն կառույցների մասին, որոնք Հին Երևանի զարդն են եղել ու իրենց գեղեցկությամբ շարունակում են մնալ Երևանում։ Այդպիսի շենքեր կարելի է մատների վրա հաշվել։ Մեծ հաշվով, այդ շենքերից շատերի արտաքին պատերն են մնացել միայն։ Բավական է մտնել Երևան քաղաքի յուրաքանչյուր բակ, խոսել բակի տարեց բնակիչների հետ, և նրանք կասեն, թե ժամանակին ինչ կար, իսկ հիմա ինչ է մնացել։ NEWSPRESS.am-ն էլ բազմիցս անդրադարձել է Երևան քաղաքում տիրող «ճարտարապետական վանդալիզմին»։
NEWSPRESS.am-ի հետ ճարտարապետ, ծաղրանկարիչ, քանդակագործ Հարություն Չալիկյանը խոսեց Երևանի ճարտարապետության բացասական կողմերի, ինչպես նաև ապագայի ակնկալիքների մասին։
-Ճարտարապետական ո՞ր ուղղությամբ է շարժվում ժամանակակից Երևանը։
-Շատ լավ կլիներ, եթե հետևեինք մեր ավանդական ճարտարապետությանը, որովհետև Եվրոպային հետևելով կամ կապվելով ներկայիս անդեմ ճարտարապետությանը, մենք կորցնում ենք մեր քաղաքի դեմքը։ Պիտի ասեմ, որ մեր ճարտարապետության փիլիսոփայությունը սխալ է զարգացել Երրորդ Հանրապետությունից հետո։ Պիտի նշեմ նաև, որ Երկրորդ Հանրապետությունն ավելի ապազգային էր, բայց ավելի շատ մնաց ճարտարապետության ազգայինը, քան դրանից հետո։
-Երևանի ներկայիս ճարտարապետությունը քաղաքը դեպի ո՞ւր է տանում։
-Երևանը կառուցվում է տարերայնորեն։ Սովետական ճարտարապետության մեջ կար հետևյալ կարգը․ սկզբում նախագծվում էր քաղաքի գլխավոր հատակագիծը, հետո որոշ թաղամասեր, եթե ուզում էին կառուցապատել, ապա շրջաններն իրենց հատակագծերով մոտավոր նախագիծ էին ծրագրում, իսկ երրոդ փուլում, երբ ցանկանում էին շինարարություն իրականացնել, արվում էր կառուցապատման նախագիծ, որը հիմնվում էր նախորդ հատակագծով։ Իսկ այսօր ոչինչ հաշվի չի առնվում։ Միայն հաշվի են առնում կառուցապատողի կողմից տրվող փողը, որն էլ շատ խանգարեց մեզ»։
-Հնարավո՞ր է, որ ապագայում ինչ-որ բան փոխվի կամ վերականգնվի մեր ճարտարապետության մեջ, որը նախկինում եղել է։
-Դա կապված է Երևանի գլխավոր ճարտարապետի հետ։ Շատ կարևոր խնդիր է, թե ով կլինի գլխավոր ճարտարապետը։ Մեր ճարտարապետները խամաճիկ են․ քաղաքապետը ոնց ասել է՝ արել են։ Ես էլ ժամանակին եղել եմ Ստեփանավան քաղաքի գլխավոր ճարտարապետը։ Երբ ես զգացի, որ իմ վերահսկողությունից դուրս է գալիս ամեն ինչ, ես դուրս եկա իմ պաշտոնից։ Մարդիկ դուրս չեն գալիս, այլ ծառայում են։ Նրանք պաշտոնին գերի են դառնում։ Ինչ ասես՝ անում են, որ մնան աթոռին։ Գլխավոր ճարտարապետի հետ բոլորը պետք է հաշվի նստեն, բայց տեսականորեն, քաղաքապետն իր բարեկամին ու հարևանին դնում է, որ կարողանա համագործակցել։ Էդտեղ է կոտրվում ճարտարապետության մեջքը՝ եթե նա մեր «ավտարիտետն ա», ապա պետք է մենք ընտրենք նրան, բայց, փաստացի՝ Ճարտարապետության միությունը չի ընտրում Երևանի գլխավոր ճարտարապետին, այլ այն նշանակվում է ինչ-որ պաշտոնյայի կողմից։ Չարիքն էդտեղից է գալիս։ Նույնիսկ դեպք է եղել, որ քաղաքի գլխավոր ճարտարապետը եղել է մի մարդ, ով մասնագիտությամբ ճարտարապետ չի։
-Ինչպիսի՞ն է ժամանակակից Երևանը։
-Երևանն օրիգինալ է իր տուֆով ու գույնով։ Տուֆակերտ քաղաք չկա աշխարհում։ Թամանյանը գտավ քարի սիմֆոնիան, և դա պետք է պահպանվեր։ Հիմա կարող են ամերիկյան շենքեր կառուցել, բայց քաղաքի դեմքը վերանում է, և քաղաքում շատանում է մոլախոտը, որն էլ հեռացնող չկա։ Ես շատ մեծ ակնկալիքներ ունեմ, որ հեղափոխությունից հետո լավ կլինի։ Երևանի գլխավոր ճարտարապետը պետք է լինի «դուխով ու բանիմաց տղա», ով հաշվի չի առնի, թե ով է իր դիմաց կանգնած պատվիրատուն։ Հույս ունեմ, որ նոր իշխանություններն ավելի լուրջ մոտեցում կցուցաբերեն այս հարցին, որ մայրաքաղաք Երևանը քանդած մարդիկ կպատժվեն։