Ո՜վ, մարդկային արդարություն, թող որ թքեմ քո ճակատին
Օրեր առաջ 10 տարի 5 ամիս ազատազրկման դատապարտվեց «Հիմնադիր խորհրդարանի» ղեկավար, ազատամարտիկ Ժիրայր Սեֆիլյանը: Ժիրայր Սեֆիլյանի այս պատժաչափը հասարակությանը, բնականաբար, դուր չի եկել: Քաղաքացիները, քաղաքական և հասարական գործիչները, իրավապաշտպաններն արդարացիորեն պնդում են, որ սա խայտառակություն է: Ժիրայր Սեֆիլյանին նման խայտառակ դատավճռով և, փաստացի, մարդասպանի պատժաչափով բանտում պահելու որոշումը մեր պետության խայտառակությունն է:
Առհասարակ, Հայաստանի դատական համակարգը երկրի խայտառակությունն է: Դատարաններն արդարադատություն իրականացնելու փոխարեն զբաղված են նախագահական նստավայրից ուղարկված վճիռները դակելով և այն հրապարակելով:
Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների հզորությունն առաջին հերթին իրենց անկախ ու ազատ դատական համակարգն է: «Ամիստադ» ֆիլմում պատմվող տեսարանները դրա վառ ապացույցն են: Ովքեր չեն տեսել ֆիլմը, ասենք, որ ֆիլմում դատարանի առաջ են կանգնում Աֆրիկայից բերված ստրուկները: ԱՄՆ նախագահը դատարանի դատավորներին հրահանգ է իջեցնում ստրուկներին վերադարձնել ստրկատիրոջը, բայց արի ու տես՝ դատավորները հակառակ որոշում են կայացնում։ Կասեք՝ ֆիլմ է էլի:
Բայց ոչ, «Ամիստադ» ֆիլմը նկարահանվել է իրական փաստերի հիման վրա: Ինչևէ: Փաստենք միայն, որ, օրինակ, Միացյալ Նահանգներում Սպիտակ տան ղեկավարը, այս դեպքում Թրամփը չի կարող որևէ նահանգային դատարանի հրահանգել, որ այս կամ այն գործով այս կամ այն վճիռը կայացնեն: Թրամփին կհեռացնեն իր պաշտոնից արդարադատությանը խոչընդոտելու համար:
Ո՞վ է դատավորն առհասարակ: Դատավորը երկրային կյանքում պատժող կամ արդարացնող այն ազնիվ գիտնականն ու քաղաքացին է, որից կախված են մարդկային ճակատագրեր: Դա այդպես է զարգացած և հզոր պետություններում, բայց ոչ, բնականաբար, Հայաստանում:
Մենք ապրում ենք մի պետությունում, որտեղ դատավորին ոչ միայն կարող են կաշառել (5 դատավոր բանտում է կաշառք ստանալու համար), այլ նաև հրահանգել այս կամ այն որոշումը կայացնել: Հայաստանում դատավորներին հրահանգում են նախագահականից, հրահանգում են կառավարությունից, դատավորներին հրամաններ են տալիս գործարար օլիգարխները, պատգամավորները մանր ու միջին չինովնիկները… Իսկ համակարգի կոռումպացվածության մասին չենք քննարկում։
Հիմա սերնդափոխություն է տեղի ունենում նաև դատական համակարգում: Վատ ու դատապարտելի վերը նշված երևույթներին զուգահեռ, պարտավոր ենք արձանագրել նաև մի լուսավոր կետ այս համատարած խավարում:
Մենք ունենք մի քանի (ցավոք, մատների վրա կարելի է հաշվել), երիտասարդ և սկզբունքային դատավորներ, որոնց մեծ ցանկության դեպքում չենք կարող պատկերացնել կաշառվելիս կամ ինչ-որ մեկի հրահանգին հետևելիս: Երիտասարդ ու խոստումնալից է Վերաքննիչ քրեական դատարանի նախագահ Վազգեն Ռշտունին, նույն դատարանի դատավոր Մխիթար Պապոյանը և նրանց սերնդի ևս մի քանիսը:
Բայց մի Ռշտունիով գարուն չի գա, հատկապես երբ նա գրեթե մենակ է մնացել ողջ համակարգի դեմ: Հաճախակի են հին ու կոմունիստական չեկիստի կեցվածքով դատավորները, որոնք սկսել են դժգոհել Ռշտունուց և նրա թիմից:
Հասարակությունը բողոքում է այսօր Սեֆիլյանի համար, վաղը կբողոքի «Սասնա ծռերի»-ի համար, մի ուրիշ օր՝ մեկ այլ հնչեղ գործի համար: Բայց դատական համակարգում անարդար ու ոչ պատշաճ որոշումները կարող եք տեսնել ամեն օր:
Հայաստանը բուժման լուրջ կարիք ունի, իսկ մեր երկրի թիվ մեկ հիվանդ ու ամենակարևոր հիվանդ օրգանը սիրտն է՝ մեր արդարադատությունը, որը մինչև կոկորդը խեղդված է ճահճում: Ու Հայաստանը երբեք չի հզորանա, քանի դեռ դատական համարգում տիրում է խայտառակություն ու բացակայում է արդարությունը։
Արիանա Հովսեփյան
NEWSPRESS.am-ի հիմնադիր-տնօրեն