Էներգախնայողությունից մինչև ընձառյուծի պահպանություն․ ռազմավարություն Արտավանի համար
Էներգախնայողություն և բնապահպանություն
Բնության ռեսուրսներն անսպառ չեն, էներգակիրները՝ ևս, մարդկության առաջընթացը վերադարձ է մարդկության սկզբին։ 20-րդ դարի առաջընթացը 21-րդ դարում ապացուցեց, որ ռեսուրսները պետք է ոչ միայն օգտագործել, նաև խնայել, այդ թվում՝ էլեկտրաէներգիան, որը ստացվում է ՀԷԿ-երից, ատոմակայանից, ՋԷԿ-երից և ավելի անվտանգ հողմային, քամու և այլ միջոցներից ստացվող էներգիան։
Հայաստանը սեփական ռեսուրսներով ապահովում է իր էներգետիկ պահանջարկը 8.3%-ով: Մնացած 91,7 %-ը ներկրված էներգառեսուրսներ են:
Նշենք, որ Հայաստանի էներգետիկ բալանսի 40 տոկոսն ապահովում է ԱԷԿ-ը, 40 տոկոսը՝ գազով աշխատող ջերմաէլեկտրակայանները, մնացած 20 տոկոսը՝ ՀԷԿ-երը: Թափ է հավաքում արևային էներգիան, ինչպես նաև քամու, գեոթերմալ էներգիա ստանալու հեռանկարները։
Ջեռուցումից հետո, հատկապես քաղաքներում, լուսավորությունը բացի սպառող էլէներգիայից, ջերմոցային գազերի արտանետումների երկրորդ խոշորագույն աղբյուրն է։
Աշխարհը ջերմոցային գազերի կրճատումն ապահովելու համար նաև էներգախնայող՝ Լեդ կամ լուսադիոդային լամպերի միջոցով փորձում է կրճատել ջերմոցային գազերի արտանետումները։
Ի դեպ, Լեդ լամպերը 8 անգամ ավելի արդյունավետ են և դիմացկուն, ավելի երկար են ծառայում և սպառում են 80 տոկոսով ավելի քիչ էլէներգիա, քան սովորական շիկացման լամպերը: Բացի այդ, տնտեսող են և կրճատում են ջերմոցային գազերի արտանետումները շուրջ 8 անգամ։
Լուսավորություն և էկոտուրիզմ
Հայաստանի բնակավայրերում, քաղաքներում իրականացվում են էներգախնայող լամպերի տեղադրում. նման նախաձեռնություն իրականացվել է Վայոց Ձորի մարզի Արտավան բնակավայրում՝ «Երիտասարդ կենսաբանների ասոցիացիա» ՀԿ-ի՝ ՄԱԶԾ-ԳԷՀ փոքր դրամաշնորհների ծրագրի կողմից ֆինանսավորվող «Վայոց Ձորի լեռնատափաստանային լանդշաֆտների պահպանությունն էկոտուրիզմի զարգացման միջոց» ծրագրի և WWF-Հայաստանի կողմից ֆինանսավորվող «Ընձառյուծի պահպանությունը Հարավային Կովկասում» ծրագրի շրջանակներում։
Բնության համաշխարհային հիմնադրամի բնապահպանության գծով պատասխանատու Արսեն Գասպարյանը նշում է, որ Արտավան համայնքը գտնվում է անտառին հարակից հատվածում, իսկ անտառում խոշոր կաթնասուններ կան, և լուսավորությունը կկանխի կենդանիներին մոտենալ համայնքին։
«Մութ փողոցները նաև վտանգավոր են»,- ասում է նա և հավելում, որ իրականացվում է նաև ընձառյուծի պահպանման ծրագիր ոչ միայն Վայոց Ձորի Արտավան համայնքում, նաև Սյունիքի մարզի Մեղրիի տարածաշրջանի Նռնաձոր, Տաթև, Կարճևան համայնքներում։
Նա նաև հաղորդեց, որ Արտավանի հարակից անտառները հարուստ են կենսաբազմազանությամբ՝ հանդիպում է վայրի խոզ, բեզորյան այծ, լուսան, իսկ ընձառյուծի պահպանության ծրագիրը կօգնի, որ ընձառյուծը վերադառնա իր նախկին ապրելավայրը՝ Արտավանի անտառները, անտառներում ֆոտոթակարդներ են տեղադրված կենդանիների շարժը հսկելու համար, համայնքում կա նաև ընձառյուծի խնամակալ։
Նա նաև նշեց, որ համայնքների զարգացման վրա է հիմնված նաև բնապահպանությունը, ինչքան բարձր է մարդկանց կենսամակարդակը, այնքան դրական է նրանց վերաբերմունքն անտառի, բնության հանդեպ, իսկ փողոցների լուսավորությունը կօգնի և մարդկանց՝ կլուսավորի մութ փողոցները, և՛ կենդանիներին, ովքեր կզգուշանան մոտենալ լուսավոր համայնքին։
«Երիտասարդ կենսաբաններ ասոցիացիայի» նախագահ Սարգիս Աղայանը նշում է, որ փողոցների լուսավորությունը նաև էկոտուրիզմին է նպաստելու․ հյուրատներ են վերազինվելու, դպրոցում ստեղծվելու է բնապահպանական անկյուն, տնկվել է շուրջ 100 ընկուզենի։
Նա նաև նշում է, որ Արտավան համայնքի տարածքում կան բազմաթիվ չբացահայտված հուշարձաններ, որոնք բացահայտելու են, տեղադրվելու են համապատասխան վահանակներ, երթուղիների վերաբերյալ տեղեկություններ են նախատեսված, քայլարշավներ և այլն։
Հիշեցնենք, որ Արտավանն այն համայնքն է, որ 2017թ-ին պայքարում էր հարակից անտառներում բռնկված հրդեհի դեմ, այրվեց 670 հա և այս օրերին լուսավորության անցկացումը բնապահպանական, էկոկրթական, էներգախնայողական նշանակություն ունի, իսկ համայնքում անտառատնկումը և լուսավորությունը համայնքի զարգացման և պահպանման համար անփոխարինելի են․ համայնքը նաև գտնվում է սահմանային գոտում, իսկ լուսավորությունը և անտառը ցանկացած սահմանամերձ համայնքի համար ռազմավարական են: